www.yeniarpacaykars.com.tr.tc

mutfak.jpg

Peynir cenneti 'Kars'

Geniş bir arazi yapısına sahip olan Kars'ta hayvancılık ve yayla yaşamı oldukça önemli. Yaylalarda kurulan mandıralarda çeşitli süt ürünleri üretiliyor. Özellikle Kars gravyer peyniri, yöre halkının geçim kaynaklarından birini oluşturuyor.

KARS PEYNİRLERİ

Kars kurutu
Bir çeşit sertleştirilmiş çökelek peyniridir. Yoğurt yayıktan geçirilerek yağı alınır. Geriyekalan ayran ısıtılır ve çökelek elde edilir. Çökeleğin suyu süzdürülüp tuzlanır ve patates büyüklüğünde yuvarlanır. Güneşte kurutularak tüketilir.

Kars kaşarı
Kars, Erzurum ve Muş gibi illerimizde altışar kiloluk kalıplar halinde üretilen kaşarpeynirinin kabuk yüzeyleri daha küflü olur. Son yıllarda Kars'ta inek ve koyun sütü karıştırılarak kaşarpeyniri üretildiğinden geleneksel sarı rengi iyice koyulaşmakta.


Kars lor (şor) peyniri

Makineden ya da yayıktan geçirilen peynirin kaymağı alınır. Yağın altında kalanlar kaymakaltıyla pişirilir ve içine maya eklenir. Elde edilen yağsız taze peynir lor ya da yerel adıyla şor peynirdir.

Çeçil peyniri

İnek, koyun ya da keçi sütünden yapılan yağsız bir tel peynir olan çeçil, çeşitli yörelerde saçak, çiçal ve iplik peyniri olarak bilinir. Süt makinede çekilirken makine altında kalan ayranın mayalanmasıyla yapılır. Hanak telli peyniri Hanak ilçesinde yavan inek sütünden yapılan bu peynir, çok az

Çökelek peyniri

Tereyağından arta kalan yayıkaltı ya da yavan sütten yapılmış peynirden kalan peyniraltı suyu önce ısıtılır, sütlü kısmı dibe çöker. Sonra gerekirse mayalanır ve tuzlanır. Tuluma basıldığında uzun süre saklanan çökelek peyniri yörede börek harcı ve salatalarda kullanılır.

Kars gravyer peyniri

Bir süre Çarlık Rusya'sının işgalinde kalan Kars'ta yabancı ustaların öncülüğünde gravyer peyniri üretilmeye başlanmış. Yörede tam yağlı inek sütünden yapılmakta.

KESMASHI ( KESME ÇORBASI ) :

Açilan yufka 3 e veya 4e bölünür. Bu parçalar üst üste konarak tel tel kesilir. ( Makarna şeklinde ) Kaynamış suya atılarak pişirilir. Bu arada ince ve uzun olarak yuvarlatılmış hamurdan küçük küçük parçalar kesilerek kızgın yağda kavrulur. Pişen kesme çorbasına bu parçacıklar atılarak servis yapılan çorba, yogurtla oldukça lezzetli olur.

PISHI :

Hamur , süt veya su ile mayalanarak yogrulur, biraz bekletilir . Sonra, elle hafif ekmek boyutuna getirilinceye kadar çevrilir, yuvarlak hamur kızgın yağa atılarak kızarıncaya kadar pişirilir. Bu kadar afiyet olsun .

MAFISH:

Mafishin hamuru da pişhi gibi hazırlanır, yalnız mafish baklava dilimi olarak kesilir ve aynı şekilde kızgın yağa atılarak pişirilir. Bence böyle daha lezzetli . Ama yok ben pishi isterem diyirsen ,gocaman , pir mezzin olsun diyirsen , o senin kararın . Eh , afiyet olsun .

HANGEL :

Yaprak mantının hamuru mayasızdır. Hamur hemen yapılır ve açılır. Yufka şeklinde ince açın hamur, küçük kareler biçiminde kesilir. Daha önceden kaynatılan suya yaprak mantılar atılarak pisirilir. Üzerine sogan, yağ bazen de salçayla ateste kavrulmuş sos dökülür. Sarımsaklı yogurtla lezzetli olur. Hangeli kaz eti ile yapanlar da var . Kaz etiyle daha lezzetli mi olur , onu bilemem .

KATMER:

bir tür börektir. Normal hamur mayalanır bir süre bekletilir. Daha sonra hamur, yufka şeklinde açılır ve yufkalar beşerli olarak, aralarına yağ sürülmek kaydıyla rulo yapılır. Ve tepsinin ortadan başlamak kaydıyla, kıvrımlı olarak sarılır, tepsi düzeltilir.

FESELLI:

Hamur mayalanır ve biraz bekletildikten sonra yufka açılarak, içine yağ sürülüp kare şeklinde içe dogru kapatılır. Yakılmış ocağın üzerine sac ters çevrilerek kapatılır. Feselliler sacin üzerine dogrudan temasla,

KETE :

Kete hamuru da katmer gibi normal ekmek hamurudur. Ancak mayalandıktan sonra fazla bekletilmez. Hamur yine yufka şeklinde açılır. Daha önceden açtigimiz yufkanin içine konulmak üzere, kete içi hazırlanır. Kete içi yagda kavrulan undan ibarettir .Hazırlanan bu içten, açılan yufkanın arasına bir miktar konur ve yufka oval olarak sıkı ve güzel bir şekilde içe dogru kapatılır.

NEZIK :

Hamur su yerine kaymakla yogrulur. Biraz bekletilen hamur, fazla büyük olmamak kaydiyla ve birazda kalınca yufka biçiminde açılır. Açılan yufkalar dogrudan ters çevrilmis sacın üzerinde, ters düz edilerek pisirilir. Teflon tavada yapılabilir.

KUYMAK:

Önce bir tavaya kaymak konulur ve ısıtılır. Daha sonra alabildigi kadar Mısır unu veya bugday unu konularak sürekli bir biçimde karıştırılır. Biraz su dökülerek karistirilamaya devam edilir. Ta ki kaymağın yağı çıkıncaya kadar, yağ çıktığı zaman yenmeye hazırdır.

HASUDA :

Hasuda tatlı bir yiyecektir. Önce Şerbet hazırlanir. Şerbetin içine çok az un atılır ve çırpılır. Daha sonra tavada yağ ısıtılır ve içine hazırladığımız şerbetle un dökülerek karıştırılır. 5-10 dakika böylece ateşte pişirildikten sonra hazir olan hasuda yenmeye hazırdır.

kasar2.jpg

uzakrenkahenk_05.jpg

index.php4ii.jpg

dugun.jpg

Kars mutfağı, yurdumuzun diğer yörelerinde olduğu gibi oldukça zengindir. Kars hayvancılık bölgesi olması nedeniyle et ve süt mamullerinin bol olması mutfak için oldukça zengin malzemeler elde edilmektedir.
Karsa özgü yemeklerden bazıları aşağıda belirtilmiştir.

HELVA (Umaç Helvası)

Malzemeleri : 250 gr. un, 250 gr. şeker, 250 gr. yağ.
Yapılışı : Önce bir kap içerisine unu koyup üzerine hafifçe su serperek el içinde umaç haline getirilir. (Tarhana görünümünde). Sonra ocak üzerine konmuş olan kızgın yağın içerisine dökülür. Rengi pembeleşinceye kadar karıştırılır. Sonra ateşten alınarak önceden hazırlanmış, az suyla ısıtılarak karıştırılmış şeker üzerine dökülerek yine karıştırılır. Normal kıvamına gelince servise sunulur. Çabuk hazırlanan, vitamin verici güzel bir tatlıdır.

ELMA DOLMASI

Malzemeleri : 1 kg. elma, biraz ceviz içi, pudra şekeri, 1 yemek kaşığı dolusu sarıyağ (tereyağı) ve 1 su bardağı kadar su.
Yapılışı : Elmalar boyuna, ortadan ikiye kesilerek ayrılır. Sebze dolmalarında olduğu gibi elmaların içleri iyice oyulur. Elmaların oyulan kısmına ezilmiş ceviz içi ve pudra şekerinden alabildiği kadar konur. Elma yarımları tekrar düz olacak şekilde yüz yüze konarak kapatılır. Bu şekilde hazırlanan elmalar ağzı küçük ve kapalı bir kaba sıra ile ve üst üste konur. Bunların üzerine bir kaşık yağ ve bir bardak su ilave edilip tencerenin kapağı iyice kapatılır. Tencere hafif ateş üzerine konup elmalar yumuşayıncaya kadar iyice pişirilir. Ancak su zamanından evvel az gelecek olursa biraz daha su ilave edilir. Pişirilen tencere ile birlikte sofraya konur. İsteğe göre sıcak veya soğuk servis yapılır.

BOZBAŞ (PİTİ)

Malzemeleri : (6 Kişilik) 1 kg. dömaca veya yağlı koyun budu yarması, 250 gr. nohut, yarım kilo baş soğan, iki büyük patates, yeteri kadar tuz, biber ve sarıkök.
Yapılışı : Nohut bir akşam evvelinden ılık suya konur. Ertesi sabah kabuktan çıkarılır. Et 8-10 parçaya ayrılır. Her ikisi de (nohut ve et) yıkandıktan sonra tencereye konur. Eğer düdüklü tencere kullanılıyorsa soğanlarda temizlenip dörde bölünür. Patateslerde aynı şekilde doğranıp, tuzu, biberi ve sarıkök tozu bunlara ilave edilir. Bütün bunların üzerini tam örtmeyecek kadar su ilave edilir. Tencerenin kapağı kapatıldıktan sonra sıcak ateşe konur. İlk düdük çaldıktan 20 dakika sonra tencere ateşten alınır. Şayet normal bir yemek tenceresinde pişirilecek ise, nohut, et vs. bir saat kaynatıldıktan sonra soğanı ve patatesi ilave edilir. Bundan sonra da iki saat hafif ateş üzerinde pişmesi devam ettirilir. Bazı yerlerde mesela Iğdır ilinde bozbaş yemeği güveçte pişirilir. Arzu edenler bu yemeğe 10-15 tane ikiye ayrılmış yeşil fasulye ve iki tane de dolmalık biberi doğrayıp koyarlar.
Servisi : Yemeğin suyu evvela tabaklara alınır. Ekmek (bilhassa lavaş dediğimiz yufka ekmek) buna doğranıp çatalla yenilecek kadar ıslatılıp yenir. İkinci olarak da eti, nohudu ile beraber alıp ezerek ve birbirleriyle karıştırılarak yenilir. Patates nişasta olduğu için pişme esnasında eridiğinden ezilen nohut ve ete daha hoş bir lezzet verir. Yemeğin yanında yeşil veya baş soğan muhakkak bulundurulur.

HÖRRE (UN ÇORBASI)

Hafif ateşin üzerine tencerede bir miktar un ile yağ konur. Bu un pembeleşinceye kadar devamlı karıştırılarak tutulur. Sonra içerisine bir miktar su konur ve bir süre kaynatılır. Koyu bir kıvama gelinceye kadar karıştırılır. Kıvamına gelince ateşten indirilip servise sunulur. Çorba ılıkken tuz ilave edilir.

KARS BÖREĞİ

Malzemeleri : 250 gr. un, 150 gr. tereyağı, ½ litre süt, 250 gr. gravyer peyniri, 5 yumurta ve bir tutam tuz.
Yapılışı : 250 gr. un bir kaba konulur. 5 yumurta kırılıp yumurta teli ile iyice karıştırıldıktan sonra ½ litre süt ve 75 gr. tereyağı ve tuz ilave edilir. Biraz daha karıştırılır. kalan tereyağı bir kapta eritilir, fırçayla bir tepsiye sürülür. Tepsi ateşte hafifçe kızarınca bulamaçtan ½ kepçe dökülür, ateşte yalnız alt kızardıktan sonra 250 gr. rendelenmiş gravyer peynir biraz sütle yumuşatılıp maydanoz atılır. Pişirilen hamurların yarısının kızaran yerlerine sürülür. Diğer hamurların kızaran baş yönleri peynirin üzerine kapatılır. Sıcakken servis yapılır .

nostalji14.jpg

manti_1.jpg

uzakrenkahenk_23.jpg

Yörede kültür etkileşimlerinin en belirgin örnekleri beslenme biçiminde görülür. İşgal döneminde yöreye yeni tarım yöntemleri yanında, değişik bitki türleri de getirilmiştir. Bunların en önemlisi "kartol" ya da "kartop" denilen ak patatestir. Yine malakanların "kapusta" dedikleri turşu türü yaygınlık kazanmıştır. Kete de bunlar arasındadır. Bir dönem yörede Ekim ayının "şarap diye anılmasına neden olacak düzeyde evlerde içki yapımıda yaygınlık kazan, idi.

Yöre beslenmesinde unlu yiyecekler önemli bir yer tutar. İklimin seri oluşu yazları komposto, ayran türü katıkları, kışın da turşu ve tatlıları (ine çıkarmaktadır. Hemen her tür bitkiden turşu yapılır. Örneğin "gaz ayağı" denen yabani bir bitki turşu malzemelerindendir. Kimi yerlerde ise pancar, lahana yaprağı tuza basıla¬rak salamura biçiminde turşu yapılır.

Bölgede hayvancılıkla uğraşıldığı halde et tüketimi azdır. Ancak yöreye özgü olarak bilinen yemeklerin hemen hepsinde el kullanılmaktadır. Kars yemeklerinde un, yağ, ayran ve mercimek genelikle birarada kullanılır. Kalık aşı, pancar aşı, ğurut aşı, kuymak, mafiş ilin yerel yemekleri arasındadır. Sarma ve dolmalar da Kars mutfağında önemli bir yer tutar. Pancar, lahana, kabak yanında yöreye özgü olarak elmadan da tatlı dolma yapılır. Kars köylerinde et kurutma da yaygın beslenme kültürü arasındaydı. Ördek ve özellikle kaz yetiştiriciliğin yaygınlığı bu ürünlere beslenmede özgün bir yer kazandırmıştır. "Kesim zamanı" denilen sonbaharda kesilip temizlenen kazlar tütsülendikten sonra kar altına gömülür. Kış aylarında çıkarılıp yenilir.

Güzün turşular kurulur, erişteler kesilir. Herkes kendi turşusunu kurarken, erişte imece ile hazırlanır. "Şehirli makarnası" da denen eriştenin yörede iki türü vardır. Yumurta eriştesi ve gün eriştesi. Yumurta eriştesi hamuruna hemen hiç su katılmaz ve yumurta ile yoğrulur. Sindirimi güç olduğundan pek yapılmaz. Gün eriştesi yapımında akşam tüm komşu kızları çağrılır. Yemekten sonra ailenin nüfusuna göre un kullanılarak hamur hazırlanır. Yoğrulan hamur genişçe "taslar" üzerine serilir. Taslar bu işte kullanılan bir tür kalın bezdir. Hamurun üstü de bir dastarla örtülür. Kızlar el ele tutuşarak hamuru hasıl edinceye kadar çiğnerler. Sabah yeniden toplanılır. Bu kez erişte kesmede ustalığı bilinenler tahtaların başına geçer. Çeşitli ekipler oluşturulur. Kimi kimde hamurunun katlanıp bölünmesi işini yapar. Kimi merdaneler, kimi yufka açar, kimi hu yufkaları uygun biçimlerde katlayarak keser. Bir başka grup da lif denen kesilmiş erişteleri dışarıya taşıyarak bahçede gerilmiş iplere serer. Kuruyan erişteler ufalanarak küçük parçalara ayrılır. Kızgın saçlarda ve tandırda kavrularak kaldırılır.

Malakanların yaprak büyüklüğünde kesilen hamurun içine şeker, yağ ve yumurta karışımı koyarak kızarttıkları "kete" ildeki diğer kesimler arasında da yaygınlaşmıştır. Patatesli ya da pirinçli kele Türkler arasında en çok ilgi gören türleridir. İlin özgün yemeklerinden bazıları ise şunlardır:

Kars mutfağı, yurdumuzun diğer yörelerinde olduğu gibi oldukça zengindir. Kars hayvancılık bölgesi olması nedeniyle et ve süt mamullerinin bol olması mutfak için oldukça zengin malzemeler elde edilmektedir.

bal.jpg